Mieczysława Czerwionka-Szaflarska
Zmieniający się obraz choroby trzewnej w Polsce.
W ciągu ostatnich dwudziestu lat zmienił się obraz kliniczny celiakii. Obecnie w większości krajów obserwowany jest spadek częstości występowania klasycznej postaci choroby, objawiającej się przewlekłą biegunką tłuszczową, brakiem przyrostu lub spadkiem masy ciała oraz charakterystyczną postawą ciała z powiększonym obwodem brzucha, rozpoznawanej zazwyczaj w pierwszych dwóch latach życia, po kilku miesiącach od wprowadzenia glutenu do diety. Zwiększyła się w ostatnich latach częstość występowania atypowych postaci choroby tj. „niemej" (silent) i „utajonej" (latent), ujawniających się u dzieci starszych lub osób dorosłych. Znaczący wpływ na zmianę obrazu klinicznego celiaki i okresu jej ujawniania się miały działania prewencyjne polegające na późniejszym wprowadzeniu glutenu do diety niemowląt oraz wydłużenie czasu karmienia naturalnego.
Postać „niemą" celiakii charakteryzuje obecność typowego obrazu morfologicznego błony śluzowej jelita cienkiego przy skąpych objawach gastroenterologicznych lub ich braku. Choroba manifestuje się czasami objawami świadczącymi o zaburzeniu wchłaniania ale częściej objawami spoza przewodu pokarmowego. Pacjenci z postacią "niemą" choroby mogą demonstrować objawy neurologiczne lub zmiany psychiczne jak: ataksja, polineuropatia obwodowa, otępienie, upośledzenie umysłowe, schizofrenia, padaczka. Podejrzenie celiakii nasuwać mogą również hipoplazja szkliwa zębowego, nawrotowe afty jamy ustnej lub zaburzenia rozrodczości (odwracalna niepłodność męska i żeńska, opóźnione pokwitanie, wczesne przekwitanie, poronienia, martwe porody). Częstymi objawami celiakii „niemej" bywają zaburzenia mineralizacji kośćca z wczesną osteoporozą i patologicznymi złamaniami kości oraz zmiany skórne w postaci opryszczkowego zapalenia skóry (tzw. skórna postać celiakii). U części chorych pomimo obecności typowych zmian zanikowych w błonie śluzowej jelita cienkiego celiakia przebiega bezobjawowo. Taki obraz kliniczny celiakii obserwowany bywa u krewnych pierwszego stopnia oraz u osób cierpiących na schorzenia często współistniejace z celiakią np. izolowany niedobór IgA, cukrzycę typu 1, zespół Downa, zespół Sjogrena czy reumatoidalne zapalenie stawów.
Bezobjawowy przebieg kliniczny typowy jest także dla pacjentów, którzy po kilku latach stosowania diety bezglutenowej samowolnie przerwali leczenie.
Na początku lat osiemdziesiątych pojawiły się doniesienia sugerujące, że zmniejsza się częstość występowania choroby trzewnej. Większość autorów uważa jednak, że jest to zjawisko pozorne wynikające ze spadku wykrywalności choroby trzewnej, której postacie atypowe sprawiają jeszcze wiele trudności diagnostycznych i często pozostają nierozpoznawane.
Na przestrzeni lat zmienia się również i doskonali diagnostyka choroby trzewnej, chociaż nadal „złotym standardem" jest wynik biopsji jelita cienkiego.
W leczeniu choroby niezmiennie zalecana jest ścisła dieta bezglutenowa.
|